Kỹ thuật lau sàn kiểu zíc zắc (ziczac) trong bệnh viện: Hướng dẫn toàn diện T4/2025

Đảm bảo sàn nhà sạch sẽ là một yếu tố cực kỳ quan trọng trong công tác phòng ngừa lây nhiễm tại bệnh viện, đặc biệt là ở các khu vực có nguy cơ cao như phòng mổ, buồng bệnh nhân và khoa hồi sức tích cực (ICU). Một trong những phương pháp đã được chứng minh hiệu quả để làm sạch sàn tối ưu và an toàn là kỹ thuật lau sàn theo hình zíc zắc – còn được gọi là kỹ thuật lau hình chữ S hoặc hình số 8.

Hướng dẫn này sẽ giải thích vì sao kỹ thuật này có khả năng giải quyết tận gốc các vấn đề trong quy trình làm sạch, cách thức cải thiện hiệu quả vệ sinh, giảm nguy cơ lây nhiễm và nâng cao năng suất làm việc. Bài viết cũng cung cấp quy trình từng bước, giới thiệu dụng cụ phù hợp (như cây lau sợi microfiber, xô lau sàn hai ngăn, hóa chất khử khuẩn), đồng thời chỉ ra các lỗi thường gặp và cách tránh. Những hướng dẫn này được tổng hợp từ các khuyến nghị chuyên môn của các tổ chức y tế uy tín như CDC, WHO, EPA, NHS và các quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn tại bệnh viện, cũng như kinh nghiệm hơn 20 năm cung cấp tạp vụ của SONGANHHYG.

Kỹ thuật lau sàn zíc zắc (hình chữ S) là gì?

Kỹ thuật lau sàn zíc zắc là phương pháp sử dụng chuyển động hình chữ S (zíc zắc) có độ chồng lấp giữa các đường lau, thay vì lau thẳng hàng hoặc xoay tròn. Thay vì đẩy cây lau theo những đường thẳng dài hoặc xoay tròn tại chỗ, nhân viên vệ sinh sẽ di chuyển đầu lau sàn qua lại theo hình số 8 trong khi tiến về phía trước. Mỗi lượt di chuyển sẽ chồng lấn một phần lên đường lau trước đó, đảm bảo không bỏ sót khu vực nào . Quan trọng nhất là tránh lau lại khu vực đã lau sạch, mà luôn tiến về vùng sàn còn bẩn . Phương pháp này được nhiều chuyên gia khuyến nghị như là “tiêu chuẩn vàng” trong làm sạch bề mặt, vì nó đảm bảo làm sạch toàn diện và ngăn ngừa tái nhiễm khuẩn cho khu vực vừa làm .

Tại sao lại sử dụng hình zíc zắc? Chuyển động hình chữ S có độ chồng lấn giúp phủ kín tối đa diện tích sàn và tăng hiệu quả làm sạch. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng sử dụng chuyển động hình chữ S “mang lại hiệu quả làm sạch cao nhất và ngăn ngừa việc kéo vết bẩn lan sang vùng đã lau sạch” . Nói cách khác, kỹ thuật này giúp gom bụi bẩn và vi sinh vật vào cây lau và giữ chúng lại, thay vì chỉ đẩy chúng đi khắp nơi. Bằng cách luôn di chuyển từ khu vực sạch đến khu vực bẩn, cây lau sẽ không để lại vết bẩn trên vùng vừa lau xong . Phương pháp này giải quyết tận gốc các lỗi thường gặp trong các kỹ thuật lau khác (như lau sót hoặc làm bẩn lại khu vực vừa lau) bằng cách áp dụng một hướng di chuyển nhất quán, có trình tự.

Lợi ích của kỹ thuật lau sàn zíc zắc trong bệnh viện

Triển khai kỹ thuật lau sàn zíc zắc trong bệnh viện mang lại nhiều lợi ích thiết thực và quan trọng:

• Làm sạch toàn diện, không bỏ sót: Với chuyển động hình chữ S có độ chồng lấn, phương pháp này đảm bảo lau phủ kín 100% diện tích sàn, không bỏ sót các mép sàn hay góc khuất. Việc không quay lại lau vùng đã lau giúp tránh để lại vệt bẩn hay vùng sàn chưa được làm sạch, tạo ra bề mặt sàn sạch sẽ, đồng đều .
• Giảm nguy cơ lây nhiễm: Chuyển động zíc zắc giúp tránh việc kéo lê vi khuẩn và chất bẩn từ vùng bẩn sang vùng sạch. Điều này giảm thiểu khả năng lây nhiễm chéo. Tại các khu vực nhạy cảm như ICU và phòng mổ, việc lau có hệ thống với các đường chồng lấn đã được chứng minh làm giảm đáng kể lượng vi sinh vật còn sót lại, từ đó giảm nguy cơ vi sinh vật phát tán qua bụi hoặc tiếp xúc bề mặt . Nếu kết hợp với hóa chất khử khuẩn phù hợp (trình bày ở phần sau), hiệu quả tiêu diệt vi khuẩn trên bề mặt sàn sẽ được đảm bảo tối ưu.
• Hiệu quả và tiết kiệm sức lực: Lau sàn theo zíc zắc một cách có tổ chức giúp tiết kiệm thời gian hơn so với phương pháp lau ngẫu nhiên hoặc lau từng đường thẳng. Chuyển động hình số 8 giúp tăng diện tích lau trong mỗi lần di chuyển, giúp rút ngắn thời gian vệ sinh. Đồng thời, kỹ thuật này giúp người lao động tự nhiên di chuyển về hướng ra cửa, tránh bị kẹt ở góc phòng. Khi nhân viên vệ sinh luôn đứng trên phần sàn đã lau sạch, nguy cơ giẫm lên khu vực ướt hoặc dính bẩn sẽ giảm thiểu – điều này cũng giúp hạn chế nguy cơ trơn trượt và tái nhiễm bẩn. Ngoài ra, chuyển động tay theo hình số 8 cũng dễ chịu cho cơ thể, giảm mỏi cơ và đỡ tốn sức hơn so với lau theo kiểu cọ đi cọ lại một chỗ.
• Tạo kết quả nhất quán: Khi được đào tạo và áp dụng đúng cách, kỹ thuật lau zíc zắc tạo nên sự thống nhất trong chất lượng vệ sinh, bất kể ai là người thực hiện. Trong các cuộc kiểm tra vệ sinh tại bệnh viện, việc lau hình chữ S với đường chồng lấn được xem là tiêu chí bắt buộc để đánh giá chất lượng . Nói cách khác, kỹ thuật này giúp chuẩn hóa và định lượng được hiệu quả làm sạch, phù hợp với các quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn.

Dụng cụ, vật tư và bước chuẩn bị trước khi lau sàn

Trước khi bắt đầu lau sàn, bạn cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ phù hợp và sắp xếp khu vực làm việc một cách khoa học. Việc sử dụng đúng thiết bị và hóa chất là điều kiện bắt buộc để kỹ thuật lau zíc zắc phát huy tối đa hiệu quả và đảm bảo an toàn:

• Cây lau sàn và đầu lau bằng microfiber: Sử dụng đầu lau bằng sợi microfiber sạch hoặc khăn lau sàn loại microfiber. Sợi microfiber được ưu tiên sử dụng hơn so với các loại cây lau truyền thống bằng sợi cotton vì khả năng hút bụi bẩn và vi sinh vật cao hơn . Ngoài ra, microfiber ít bị nhỏ nước, giúp để lại màng dung dịch mỏng và đồng đều trên sàn, tránh tình trạng đọng nước. Trong trường hợp không có microfiber, có thể sử dụng đầu lau bằng cotton sạch, nhưng phải đảm bảo đã được giặt kỹ và còn nguyên vẹn, không bị sờn hoặc rách .
• Xô lau sàn – hệ thống hai xô: Với phương pháp lau sàn thủ công, nên sử dụng hệ thống hai xô: một xô chứa dung dịch lau (nước pha hóa chất tẩy rửa hoặc khử khuẩn) và một xô chứa nước sạch để xả cây lau . Phương pháp hai xô giúp tránh việc nhúng cây lau bẩn vào xô chứa dung dịch sạch, ngăn ngừa lây nhiễm chéo. Một số bệnh viện sử dụng hệ thống ba xô nếu có bước lau khử khuẩn riêng – gồm một xô cho dung dịch tẩy rửa, một xô để xả, và một xô chứa dung dịch khử khuẩn – tuy nhiên, đối với lau sàn định kỳ, hai xô hoặc hệ thống cây lau với khăn đã được tẩm sẵn dung dịch là lựa chọn phổ biến nhất . Mẹo nhỏ: Hãy sử dụng xe đẩy vệ sinh có khay để chứa 2 xô lau được phân màu (ví dụ: đỏ – xả, xanh – lau), giúp dễ dàng di chuyển và hạn chế nhầm lẫn .
• Dung dịch lau sàn: Sử dụng hóa chất khử khuẩn hoặc chất tẩy rửa đạt chuẩn bệnh viện và được EPA chứng nhận (tại Việt Nam, có thể thay bằng danh mục hóa chất được Bộ Y tế cấp phép). Việc lựa chọn hóa chất nên dựa trên hướng dẫn của đơn vị kiểm soát nhiễm khuẩn tại cơ sở y tế và loại khu vực được làm sạch. Trong các khu vực chăm sóc bệnh nhân, nếu có nghi ngờ sàn bị nhiễm dịch tiết hoặc máu, CDC khuyến nghị sử dụng hóa chất tẩy rửa có tính khử khuẩn thay vì chỉ dùng nước và xà phòng . Một số loại hóa chất phổ biến tại các bệnh viện gồm hợp chất ammonium bậc bốn (quats), dung dịch chlorine (pha loãng từ nước javen), hoặc dung dịch hydrogen peroxide. Cần đảm bảo sản phẩm phù hợp với vật liệu lát sàn, tránh bị ăn mòn hoặc gây hư hỏng bề mặt sàn nếu sử dụng lâu dài. Quan trọng: Luôn tuân thủ đúng tỷ lệ pha và hướng dẫn sử dụng trên nhãn sản phẩm – chỉ pha lượng đủ dùng trong ngày, vì hiệu lực của dung dịch sẽ giảm nếu để lâu hoặc bị nhiễm bẩn . Lưu ý: Kiểm tra thời gian tiếp xúc cần thiết (wet contact time) của hóa chất – thường từ 5 đến 10 phút – và để sàn khô tự nhiên để đảm bảo hiệu quả diệt khuẩn tối đa .
• Biển cảnh báo sàn ướt: Luôn chuẩn bị đầy đủ biển báo “Cẩn thận – sàn ướt” và đặt ở các lối ra vào khu vực cần làm sạch . Biển cảnh báo giúp người bệnh, thân nhân và nhân viên y tế tránh đi vào vùng sàn đang lau, giảm nguy cơ trượt ngã. Biển chỉ nên tháo dỡ khi sàn đã khô hoàn toàn.
• Trang bị bảo hộ cá nhân (PPE): Tối thiểu cần mang găng tay khi lau sàn để bảo vệ da tay khỏi hóa chất và bụi bẩn. Nếu sử dụng hóa chất mạnh hoặc dọn vết đổ có chứa máu/dịch cơ thể, cần trang bị thêm áo choàng chống thấm, kính chắn giọt bắn, khẩu trang,… tùy theo quy định của bệnh viện. Đảm bảo nơi lau có thông gió tốt nếu hóa chất có mùi mạnh. Đồng thời, nhân viên vệ sinh nên mang giày chống trơn, kín mũi để bảo đảm an toàn lao động.
• Bước chuẩn bị trước khi lau: Trước khi bắt đầu lau ướt, cần loại bỏ hết bụi và rác rơi trên sàn bằng cách quét khô hoặc hút bụi . Việc này giúp tránh làm loang bụi bẩn khi lau ướt. Đồng thời, cần kiểm tra và xử lý các vết bám dính, vết đổ dịch hoặc vật sắc nhọn nếu có (sử dụng cây gạt, khăn giấy hoặc thực hiện theo quy trình xử lý chất thải sinh học nếu phát hiện máu/dịch cơ thể). Di chuyển các vật dụng nhẹ hoặc có thể lăn như bàn, thùng rác, xe đẩy… để lau được bên dưới. Tại phòng bệnh, có thể lùi bàn ăn, ghế ngồi sang một bên; ở phòng mổ, đảm bảo dây điện, thiết bị di động được treo lên hoặc cố định gọn gàng. Sau khi hoàn tất bước chuẩn bị, bạn đã sẵn sàng để bắt đầu kỹ thuật lau sàn zíc zắc.

Quy trình từng bước: Cách thực hiện kỹ thuật lau sàn zíc zắc

Dưới đây là hướng dẫn từng bước để thực hiện kỹ thuật lau sàn zíc zắc. Quy trình này có thể áp dụng cho hầu hết các khu vực chăm sóc bệnh nhân, với các lưu ý cụ thể dành cho phòng mổ, buồng bệnh và ICU:

1. Bắt đầu từ điểm xa nhất: Khởi đầu tại vị trí xa cửa ra vào nhất – thường là góc sâu trong phòng. Điều này giúp bạn di chuyển dần về phía cửa, tránh bước lên sàn vừa lau xong . Đảm bảo đã đặt biển báo sàn ướt và kiểm tra lại các dụng cụ đã đầy đủ.
2. Ngâm và vắt cây lau đúng cách: Nhúng đầu lau vào xô chứa dung dịch tẩy rửa hoặc khử khuẩn, ngâm cho ướt đều, sau đó vắt kỹ (dùng khung vắt của xô hoặc vắt bằng tay khi có găng). Mục tiêu là để cây lau ẩm đều, không nhỏ giọt. Nếu cây lau quá ướt, sẽ tạo vũng nước khiến bụi bẩn bị loang ra thay vì được hút lên, đồng thời kéo dài thời gian khô sàn .
3. Lau sàn theo hình chữ S (zíc zắc): Đặt đầu lau xuống sàn và bắt đầu di chuyển theo hình chữ S (hình số 8). Đẩy cây lau sang một bên rồi vòng nhẹ về phía đối diện, tạo thành một chuyển động cong hình số 8 trước mặt bạn. Mỗi lượt cần chồng lấn một phần lên đường lau trước đó để đảm bảo không bỏ sót. Không nhấc đầu lau khỏi sàn, giữ cho cây lau luôn tiếp xúc với bề mặt khi bạn đưa qua lại – điều này giúp gom bụi bẩn hiệu quả. Sau mỗi lượt hình số 8, tiến về phía trước một bước, tiếp tục lặp lại động tác.
   • Hãy luôn đứng trên phần sàn khô đã được lau sạch, không giẫm lên vùng sàn đang ướt hoặc chưa lau .
   • Lau từ khu vực sạch đến khu vực bẩn: Nếu có sự chênh lệch về mức độ ô nhiễm giữa hai bên phòng, hãy bắt đầu từ bên sạch hơn và tiến về bên bẩn hơn. Ví dụ, trong phòng bệnh, nên bắt đầu gần giường bệnh (thường sạch hơn) và kết thúc gần cửa ra vào (nơi có nhiều người qua lại). Trong phòng mổ, bắt đầu ở các góc ít bị dính máu và kết thúc ở khu vực trung tâm – nơi có nhiều nguy cơ nhiễm bẩn hơn.
4. Lau kỹ các góc và mép tường: Khi lau hình chữ S, hãy thi thoảng điều chỉnh cây lau theo góc để lau sát mép tường, chân tường và dưới các vật dụng. Đầu lau hình số 8 thường chỉ bao phủ khu vực sàn trống; bạn cần làm thêm một lượt quanh mép phòng để đảm bảo không sót cạnh.
5. Xả và thay nước lau thường xuyên: Sau khi lau một khu vực nhỏ (ví dụ khoảng 3m x 3m, hoặc khi thấy cây lau bắt đầu dơ), tạm dừng để xả cây lau. Nhúng cây lau vào xô nước sạch, vắt sạch để loại bỏ chất bẩn, sau đó nhúng lại vào dung dịch lau sàn, vắt và tiếp tục . Đây là bước cực kỳ quan trọng để tránh việc tiếp tục lau bằng cây lau đã dơ, khiến sàn bị bẩn ngược lại. Nếu bạn sử dụng hệ thống cây lau dạng tấm rời (pad), đây là thời điểm để thay tấm mới đã tẩm sẵn dung dịch. CDC khuyến nghị lau khoảng 3m x 3m thì nên thay nước hoặc pad một lần – nhưng nếu khu vực quá bẩn, bạn cần thay thường xuyên hơn. Tuyệt đối không dùng cây lau đã bẩn để tiếp tục lau khu vực khác.
6. Di chuyển có hệ thống về phía cửa ra: Tiếp tục lau theo hình chữ S, di chuyển dần về phía cửa. Nếu phòng lớn, có thể chia làm nhiều khu vực nhỏ, nhưng cần đảm bảo các khu vực này có đường chồng lấn để không bị đứt đoạn. Tuyệt đối không quay lại giẫm lên phần sàn vừa lau, và hạn chế đi vào khu vực sàn còn ướt. Với hành lang dài, bạn nên lau từ đầu hành lang về phía lối ra hoặc thang máy.
7. Thay dung dịch lau khi cần: Quan sát nước lau – nếu thấy dung dịch trong xô bị đổi màu, có mùi hoặc đục, cần thay ngay bằng dung dịch mới. Hóa chất bẩn không những mất tác dụng diệt khuẩn mà còn gây lây nhiễm ngược . Nhiều hướng dẫn khuyến cáo nên thay dung dịch ít nhất 2 tiếng/lần hoặc sau khi lau một số phòng nhất định. Tương tự, xô nước xả cũng cần được thay định kỳ. Ngoài ra, nếu đầu lau quá bẩn hoặc khô, bạn cần thay đầu lau mới hoặc ngâm lại dung dịch sạch trước khi tiếp tục. Tuyệt đối không nhúng cây lau bẩn vào xô chứa dung dịch mới mà chưa xả sạch – điều này sẽ làm nhiễm bẩn toàn bộ xô.
8. Xả lại (nếu cần) và để sàn khô tự nhiên: Nếu sử dụng hóa chất khử khuẩn cần xả lại bằng nước (như dung dịch chlorine đậm đặc), bạn có thể lau lại lần 2 bằng nước sạch sau thời gian tiếp xúc cần thiết. Tuy nhiên, nếu bạn sử dụng dung dịch lau sàn có tính khử khuẩn 2 trong 1, thường không cần xả lại. Luôn để sàn khô tự nhiên, không nên lau khô vì có thể làm giảm hiệu quả tiếp xúc của hóa chất. Kỹ thuật lau zíc zắc để lại một lớp ẩm mỏng, khô nhanh hơn so với cách lau đọng nước. Nếu cần, bạn có thể sử dụng quạt gió (air mover) để giúp sàn khô nhanh hơn, nhưng trong các khu vực yêu cầu vô trùng, tránh tạo gió có thể làm bay bụi. Không để người đi lại trên sàn cho đến khi hoàn toàn khô.
9. Vệ sinh dụng cụ sau khi lau xong: Sau khi hoàn thành, cần xử lý và vệ sinh dụng cụ đúng cách. Nếu dùng cây lau tái sử dụng, hãy bỏ đầu lau vào túi vải bẩn để mang đi giặt tiệt trùng. Tuyệt đối không sử dụng lại đầu lau cho phòng khác khi chưa giặt. Nếu dùng pad dùng một lần, hãy bỏ vào thùng rác đúng quy định. Đổ bỏ dung dịch lau sàn và nước xả tại vị trí được chỉ định (bồn chuyên dụng hoặc khu vực xử lý nước thải), vệ sinh xô, cây lau và vắt, để khô ráo. Cởi bỏ găng tay và đồ bảo hộ đúng quy trình, sau đó rửa tay kỹ bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn. Cuối cùng, khi sàn khô hoàn toàn, tháo biển cảnh báo và sắp xếp lại đồ vật đã di chuyển về vị trí ban đầu.

Việc thực hiện đúng theo các bước trên sẽ giúp chuẩn hóa quy trình lau sàn trong bệnh viện, đảm bảo hiệu quả làm sạch cao nhất. Kỹ thuật zíc zắc khi được luyện tập thường xuyên sẽ trở thành kỹ năng tự nhiên. Nhân viên vệ sinh có thể tự hào khi nhìn thấy bề mặt sàn sạch bóng, đều màu, không vệt nước – và quan trọng hơn, là sạch về mặt vi sinh.

Kỹ thuật lau zíc zắc so với lau thẳng và lau xoay tròn: Vì sao kỹ thuật đúng lại quan trọng?

Việc hiểu rõ vì sao kỹ thuật lau zíc zắc (hình chữ S) lại được ưu tiên hơn so với các phương pháp lau thẳng hay lau xoay tròn sẽ giúp bạn nắm được giá trị thực tiễn của phương pháp này trong môi trường bệnh viện:

1. Lau thẳng (lau theo đường song song):

Phương pháp lau sàn đơn giản theo các đường thẳng – đẩy cây lau tiến lùi lên xuống như lăn sơn – có thể bao phủ sàn khá tốt. Tuy nhiên, kỹ thuật này thường mắc phải hai lỗi phổ biến:

• Không có độ chồng lấn đủ: Nếu các đường lau không chồng lên nhau, sẽ dễ để lại các vệt hẹp chưa được lau, làm sàn không đều màu hoặc có vết ố sau khi khô.
• Quay lại đường lau cũ: Khi lau thẳng, người lau thường kéo cây lau ngược lại trên đường vừa lau xong để bắt đầu lượt tiếp theo. Điều này vô tình kéo lại chất bẩn hoặc vi khuẩn từ vùng dơ lên vùng sạch, làm giảm hiệu quả làm sạch.

Ngược lại, kỹ thuật lau zíc zắc với hình số 8 liên tục sẽ đẩy cây lau tiến về vùng mới và tránh hoàn toàn việc quay lại vùng vừa lau. Điều này đảm bảo bề mặt sàn sạch đều và giảm thiểu tối đa nguy cơ tái nhiễm bẩn .

Ngoài ra, phương pháp lau thẳng dễ đẩy chất bẩn dồn về cuối đường lau mà không thực sự hút sạch – trong khi hình số 8 có khả năng gom và giữ lại bụi bẩn tốt hơn. Về mặt định hướng, lau thẳng cũng không tự nhiên dẫn bạn ra phía cửa như kỹ thuật zíc zắc, khiến bạn dễ bị “kẹt” trong phòng hoặc phải quay ngược lại trên sàn vừa lau.

2. Lau xoay tròn hoặc lau tại chỗ:

Một số nhân viên vệ sinh chưa được đào tạo bài bản thường lau tròn tại một điểm hoặc quét cây lau xoay tròn quanh một khu vực nhỏ, với mục đích cọ mạnh để tẩy vết bẩn. Tuy nhiên, kiểu lau này gặp phải nhiều vấn đề:

• Phân tán chất bẩn: Khi xoay tròn cây lau, bụi và vi khuẩn có thể bị phát tán ra các hướng, thay vì được gom lại và giữ trong đầu lau.
• Không có lộ trình rõ ràng: Lau tròn không theo một hướng cụ thể dễ khiến bỏ sót nhiều khu vực, đặc biệt là khi làm ở phòng lớn. Bạn có thể vô tình lau quá kỹ một điểm và bỏ qua điểm khác.
• Quay lại nhiều lần cùng một chỗ: Lau tròn dễ dẫn đến việc di chuyển liên tục trên vùng sàn đã sạch, gây tái ô nhiễm và lãng phí sức lực.

Ngược lại, kỹ thuật zíc zắc luôn đảm bảo di chuyển theo một hướng có kế hoạch, chồng lấn đều, không lặp lại. Như các chuyên gia đã chỉ ra, kỹ thuật lau hình chữ S vừa bao phủ diện rộng vừa tối ưu hóa việc thu gom chất bẩn . Nó kết hợp được ưu điểm của lau theo đường thẳng (di chuyển rộng) với khả năng gom – cuốn – hút của chuyển động cong hình số 8.

Kỹ thuật lau zíc zắc vượt trội cả về hiệu quả làm sạch, tính khoa học và tiết kiệm thời gian so với lau thẳng hoặc lau tròn. Phương pháp này đã được nghiên cứu và chứng minh là hình thức lau sàn hiệu quả nhất trong môi trường y tế, được các tổ chức kiểm soát nhiễm khuẩn hàng đầu khuyến nghị áp dụng. Mỗi động tác zíc zắc không chỉ giúp sàn sạch hơn mà còn góp phần phá vỡ chuỗi lây nhiễm trong bệnh viện.

Thực hành tốt và những lỗi thường gặp cần tránh khi lau sàn bệnh viện

Ngay cả khi bạn đã áp dụng đúng kỹ thuật, vẫn có một số nguyên tắc bổ trợ và những lỗi phổ biến cần tránh để đảm bảo chất lượng làm sạch sàn đạt chuẩn. Dưới đây là danh sách các lưu ý quan trọng và sai lầm thường gặp mà nhân viên vệ sinh bệnh viện cần lưu tâm:

✅ Nên làm:

• Lau theo thứ tự từ trên xuống dưới, sàn luôn là bước cuối: Luôn lau các bề mặt cao hơn trước (như bàn, thành giường…) và để lau sàn là công đoạn cuối cùng khi làm vệ sinh phòng bệnh . Điều này giúp gom toàn bộ bụi bẩn hoặc vi sinh vật rơi xuống sàn trong quá trình lau các vị trí phía trên. Nếu lau sàn trước rồi mới lau các bề mặt, bụi có thể rơi xuống khiến sàn bẩn trở lại.
• Dùng dụng cụ chuyên biệt cho khu vực nguy cơ cao: Với các khu vực như phòng mổ hoặc buồng cách ly, bạn nên sử dụng cây lau, xô lau và dụng cụ chỉ dành riêng cho khu vực đó . Việc này giúp tránh nguy cơ lây nhiễm chéo từ khu vực nguy cơ cao sang các khu vực thông thường. Nhiều bệnh viện triển khai mã màu cho dụng cụ lau (ví dụ: đỏ cho nhà vệ sinh, xanh cho khu vực bệnh nhân…). Luôn chuẩn bị nhiều đầu lau sạch để thay mới liên tục – nguyên tắc là mỗi phòng hoặc mỗi khu vực nên sử dụng một cây lau sạch mới hoàn toàn.
• Bảo quản và thay thế dụng cụ đúng cách: Cần thay dung dịch lau và nước xả định kỳ như đã trình bày. Một sai lầm phổ biến là tiếp tục lau bằng nước lau đã đục hoặc bẩn, vô tình làm lan truyền vi khuẩn. Nhiều hướng dẫn khuyến nghị pha dung dịch mới ít nhất mỗi ca làm việc, và đổ bỏ sau khi lau một số phòng nhất định hoặc khi thấy bị nhiễm bẩn. Đồng thời, đầu lau cũng cần được giặt và tiệt trùng mỗi ngày, tuyệt đối không để cây lau ẩm bẩn qua đêm. Đừng quên vệ sinh cả xô, cây lau và khung vắt, vì chúng cũng có thể trở thành ổ vi khuẩn.
• Tuân thủ thời gian tiếp xúc của hóa chất khử khuẩn: Khi sử dụng hóa chất khử khuẩn, hãy nhớ rằng bề mặt cần được giữ ướt trong một khoảng thời gian nhất định (thường 5–10 phút) để hóa chất tiêu diệt vi khuẩn hiệu quả . Một sai lầm thường gặp là lau nhanh rồi để người đi vào, khiến hóa chất chưa kịp phát huy tác dụng. Vì vậy, cần vắt cây lau đủ ẩm nhưng không quá khô, và để sàn khô tự nhiên sau khi lau. Nếu cần, hãy chia sàn thành các khu vực nhỏ để đảm bảo mỗi phần có đủ thời gian tiếp xúc với hóa chất.

❌ Không nên làm:

• Không chồng đường lau quá xa hoặc bỏ sót: Một lỗi phổ biến là lau các đường quá xa nhau, không chồng lấn, để lại các vệt hẹp chưa được lau. Khi sàn khô, những vùng này dễ xuất hiện vệt ố hoặc xỉn màu. Giải pháp là đảm bảo mỗi đường lau hình chữ S đều chồng lên đường trước đó khoảng vài centimet.
• Không quay lại lau vùng sạch bằng cây lau đã bẩn: Sau khi đã lau xong một khu vực, không nên quay lại vùng đó bằng cây lau đã sử dụng cho vùng khác. Điều này dễ làm tái ô nhiễm khu vực đã sạch. Trong trường hợp buộc phải quay lại (ví dụ có vết bẩn mới phát hiện), hãy xả sạch cây lau trước khi lau lại.
• Không “nhúng lại” cây lau bẩn vào xô dung dịch sạch: Đừng bao giờ nhúng trực tiếp cây lau đã bẩn vào xô chứa dung dịch tẩy rửa mà không qua bước xả. Điều này khiến toàn bộ dung dịch lau bị nhiễm bẩn, không còn khả năng khử khuẩn . Hãy tuân thủ đúng quy trình: xả – vắt – nhúng lại vào dung dịch sạch.
• Không lau quá ướt: Nếu cây lau bị vắt không kỹ và quá ướt, bạn sẽ để lại vũng nước trên sàn. Điều này khiến hóa chất bị loãng, giảm hiệu quả, đồng thời tăng nguy cơ trơn trượt . Ngoài ra, nước quá nhiều còn dễ kéo chất bẩn đi khắp nơi thay vì gom vào đầu lau. Luôn nhớ: hiệu quả đến từ chuyển động và hóa chất, không phải từ việc đổ nhiều nước. Nếu thấy sàn có vũng nước, hãy dừng lại để vắt bớt cây lau.
• Không bỏ qua trang bị an toàn và biển báo: Dù chỉ lau một khu vực nhỏ, vẫn cần đặt biển cảnh báo “Sàn ướt” để tránh tai nạn. Luôn đeo găng tay và trang bị bảo hộ phù hợp, đặc biệt khi xử lý hóa chất mạnh hoặc dọn vết đổ có nguy cơ nhiễm khuẩn. Nếu lau sàn trong phòng cách ly, cần tuân thủ nghiêm ngặt quy định cách ly, bao gồm cả dụng cụ riêng biệt và quy trình tháo gỡ PPE đúng cách.

Bằng việc tuân thủ các thực hành tốt và tránh các lỗi trên, nhân viên vệ sinh bệnh viện có thể nâng cao chất lượng làm sạch sàn đáng kể. Việc kiểm tra định kỳ (ví dụ bằng bút phát sáng UV hoặc máy đo ATP) sẽ giúp đánh giá hiệu quả làm sạch và củng cố kỹ năng. Cần nhớ rằng: làm sạch đúng cách là một phần quan trọng của kiểm soát nhiễm khuẩn – mỗi lần lau đúng là một lần bạn góp phần bảo vệ sức khỏe cho bệnh nhân và nhân viên y tế .

Những lưu ý đặc biệt khi áp dụng kỹ thuật lau zíc zắc tại các khu vực khác nhau trong bệnh viện

Mặc dù kỹ thuật lau zíc zắc và các nguyên tắc nền tảng đều có thể áp dụng ở mọi khu vực, nhưng mỗi loại phòng chức năng trong bệnh viện lại có những đặc thù riêng cần lưu ý. Dưới đây là những điểm cần quan tâm khi áp dụng kỹ thuật này tại ba khu vực chính: Phòng mổ, buồng bệnh và khoa hồi sức tích cực (ICU).

Phòng mổ

Phòng mổ là môi trường cực kỳ nhạy cảm, đòi hỏi mức độ tiệt trùng và vệ sinh cao nhất. Sàn phòng mổ cần được làm sạch kỹ lưỡng để ngăn ngừa nhiễm khuẩn hậu phẫu.

• Tần suất lau: Sàn phòng mổ thường được lau nhiều lần trong ngày – bao gồm lau giữa các ca mổ (nếu sàn bị nhiễm bẩn) và lau tổng vệ sinh vào cuối ngày (terminal cleaning) . Trong quá trình giữa ca, nhân viên sẽ lau tại khu vực có dính máu hoặc dịch, thường trong bán kính 1 – 1,2 mét xung quanh bàn mổ. Sau ca cuối trong ngày, toàn bộ sàn phòng mổ được lau khử khuẩn toàn diện bằng kỹ thuật zíc zắc.
• Dụng cụ chuyên biệt: Lau phòng mổ cần sử dụng bộ dụng cụ riêng biệt chỉ dùng cho phòng mổ – không dùng chung với khu vực khác để ngăn lây nhiễm chéo . Nhiều bệnh viện sử dụng pad lau dùng một lần cho mỗi lần lau sàn phòng mổ, nhằm đảm bảo tối đa an toàn.
• Hóa chất sử dụng: Tất cả các lần lau phòng mổ đều phải dùng hóa chất khử khuẩn đạt chuẩn EPA (hoặc được Bộ Y tế VN cấp phép), có khả năng diệt vi sinh vật thường gặp trong môi trường mổ. Trong trường hợp có máu hoặc dịch sinh học, cần lau sơ bằng dung dịch tẩy rửa trước, sau đó lau lại bằng dung dịch khử khuẩn có phổ tác dụng trung bình hoặc cao (ví dụ: chlorine pha loãng 1:10) . Tuyệt đối không dùng sáp sàn hoặc hóa chất dễ thấm xuống sàn khiến vi khuẩn lưu lại dưới tấm lót phẫu thuật.
• Cách lau: Kỹ thuật lau zíc zắc trong phòng mổ giống với quy trình cơ bản, nhưng cần đặc biệt chú ý khu vực dưới bàn mổ, chân ghế, chân thiết bị cố định. Nhân viên có thể phải tạm di chuyển các thiết bị nhỏ (ghế, thùng,…) để lau sạch mọi ngóc ngách. Nếu có thiết bị lớn không di chuyển được, cần dùng cây lau đầu phẳng có tay cầm dài để luồn vào gầm máy. Luôn lau theo hướng từ trong ra ngoài, không quay ngược vào phòng đã lau xong, và thay mỗi phòng một đầu lau và dung dịch mới.
• Kiểm soát và giám sát: Nhiều khoa phẫu thuật yêu cầu nhân viên ký checklist xác nhận đã thực hiện đúng quy trình lau. Một số còn sử dụng công cụ kiểm tra như bút UV hoặc máy đo ATP để đảm bảo không sót điểm bẩn. Kỹ thuật zíc zắc cần được đào tạo bài bản và áp dụng như một phần không thể thiếu của quy trình đảm bảo vô trùng phòng mổ.

Buồng bệnh

Buồng bệnh bao gồm các phòng nội trú, hành lang và khu vực sinh hoạt chung – là khu vực có nguy cơ nhiễm khuẩn trung bình, nhưng có tần suất sử dụng cao.

• Tần suất lau: Các buồng bệnh thường được lau ít nhất 1 lần mỗi ngày, thường vào sáng sớm hoặc chiều tối để tiện cho bệnh nhân. Nếu có vết bẩn hoặc bệnh nhân xuất viện, phòng sẽ được tổng vệ sinh (terminal clean) bao gồm lau khử khuẩn toàn bộ sàn. Theo hướng dẫn của CDC và NHS, với sàn không có tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch cơ thể, việc lau bằng dung dịch tẩy rửa hàng ngày là đủ. Tuy nhiên, nếu có nguy cơ nhiễm (ví dụ bệnh nhân tiêu chảy, bệnh truyền nhiễm…), cần lau bằng hóa chất khử khuẩn phù hợp.
• Hóa chất sử dụng: Thông thường, buồng bệnh được lau bằng dung dịch tẩy rửa trung tính. Tuy nhiên, nhiều bệnh viện hiện sử dụng dung dịch có tính khử khuẩn nhẹ (2 trong 1) cho toàn bộ khu vực để tăng độ an toàn. Trong các buồng cách ly hoặc phòng bệnh truyền nhiễm, cần dùng dung dịch có phổ khử khuẩn rộng, ví dụ: chlorine, hydrogen peroxide…
• Cách thực hiện: Khi lau phòng đang có bệnh nhân, cần phối hợp với điều dưỡng để chọn thời điểm phù hợp (ví dụ khi bệnh nhân đang đi xét nghiệm hoặc tỉnh táo, có thể ngồi ghế). Giải thích cho bệnh nhân về việc lau sàn để họ hợp tác. Bạn có thể lau một nửa phòng trước, sau đó đổi hướng và lau nửa còn lại. Cần lau kỹ dưới gầm giường, quanh tủ, dưới ghế…. Hành lang nên được lau từng bên để luôn chừa lối khô cho người đi lại, tránh gây cản trở. Đầu lau nên được thay thường xuyên do hành lang bẩn nhanh hơn phòng bệnh.
• An toàn và giao tiếp: Do khu vực này có nhiều người qua lại, luôn đặt biển cảnh báo sàn ướt. Trong phòng bệnh, kiểm tra nút gọi y tá trước khi lau để đảm bảo bệnh nhân không cần hỗ trợ khẩn cấp khi sàn còn ướt.

Khoa hồi sức tích cực (ICUs)

ICU là nơi điều trị bệnh nhân nặng, sử dụng nhiều thiết bị hỗ trợ xâm lấn (thở máy, đặt ống, lọc máu…) nên có nguy cơ nhiễm khuẩn cao nhất.

• Tần suất lau: ICU thường được lau 2 lần mỗi ngày hoặc nhiều hơn, tùy vào tình trạng bệnh nhân và chính sách bệnh viện. Ngoài ra, bất kỳ khi nào bệnh nhân xuất viện hoặc chuyển khoa, giường bệnh và sàn khu vực đó cần được lau tổng vệ sinh và khử khuẩn như phòng mổ. Do ICU dễ bị nhiễm các vi khuẩn đa kháng (MRSA, VRE…), việc lau kỹ, đúng kỹ thuật là yếu tố sống còn trong kiểm soát nhiễm khuẩn.
• Hóa chất và kỹ thuật: Tất cả các lần lau ICU cần sử dụng hóa chất khử khuẩn đạt chuẩn, không dùng đơn thuần chất tẩy rửa. Mặc dù kỹ thuật zíc zắc vẫn được áp dụng, nhưng ICU có nhiều thiết bị lớn, gắn cố định như máy thở, monitor, bơm tiêm điện… Bạn cần di chuyển khéo léo, luồn cây lau vào gầm thiết bị. Mỗi buồng bệnh ICU phải sử dụng đầu lau và dung dịch mới hoàn toàn, tuyệt đối không dùng chung cho các phòng khác để tránh lây chéo.
• Lưu ý đặc biệt: Nhiều ICU có buồng cách ly âm, hoặc điều trị bệnh nhân có bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như lao, COVID-19, C. difficile… Trong các buồng này cần áp dụng quy trình lau hai bước (lau sạch – lau khử khuẩn), dùng dung dịch khử khuẩn mạnh (thường là chlorine hoặc hydrogen peroxide), và thay toàn bộ PPE sau mỗi buồng. Trong ICU, do bệnh nhân không thể di chuyển, bạn cần phối hợp với điều dưỡng để lau từng nửa phòng hoặc từng khu vực. Không lau khi có thủ thuật vô khuẩn đang diễn ra như đặt ống trung tâm, vì chuyển động có thể làm bụi khuếch tán.
• Giám sát và đánh giá: ICU là nơi thường xuyên được đội kiểm soát nhiễm khuẩn đánh giá bằng các công cụ hiện đại (ATP test, UV marker…). Nhân viên vệ sinh cần tuân thủ kỹ thuật tuyệt đối, không rút ngắn bước hoặc bỏ sót góc. Nên tham gia các buổi đào tạo định kỳ về khử khuẩn ICU để cập nhật kiến thức mới.

Bằng cách điều chỉnh kỹ thuật zíc zắc theo đặc thù của từng khu vực – sự khắt khe trong phòng mổ, tính linh hoạt trong buồng bệnh, và mức độ chính xác cao trong ICU – bệnh viện có thể duy trì tiêu chuẩn vệ sinh vượt trội trên toàn hệ thống. Dù ở đâu, nguyên lý cốt lõi vẫn giữ nguyên: lau sạch toàn bộ, tránh quay lại, và luôn từ sạch đến bẩn.

Kỹ thuật lau sàn zíc zắc (theo hình chữ S) là một phương pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả, được xây dựng trên nguyên tắc giải quyết tận gốc các vấn đề trong quy trình làm sạch sàn: đảm bảo bao phủ toàn bộ bề mặt, không tái nhiễm bẩn và tối ưu hóa hiệu quả loại bỏ vi khuẩn. Trong các môi trường bệnh viện quan trọng – từ sự vô trùng trong phòng mổ, đến mức độ chăm sóc cao tại ICU, hay sự lưu chuyển liên tục tại các buồng bệnh – kỹ thuật này đã chứng minh được giá trị vượt trội trong việc nâng cao tiêu chuẩn vệ sinh.

Các tổ chức y tế lớn và nhiều quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn tại bệnh viện đã công nhận rằng: việc lau sàn đúng kỹ thuật là một can thiệp quan trọng trong phòng ngừa lây nhiễm. Kỹ thuật zíc zắc được xem như một hình thức lau sàn có cơ sở khoa học, hiệu quả thực tiễn và dễ chuẩn hóa. Một mặt sàn được lau đúng kỹ thuật không chỉ nhìn sạch – mà còn thực sự giảm thiểu nguy cơ tồn lưu vi sinh vật, hạn chế sự lây lan thông qua bụi, giày dép, thiết bị y tế…

Đối với nhân viên vệ sinh, quản lý tòa nhà và chuyên viên kiểm soát nhiễm khuẩn, việc triển khai kỹ thuật lau sàn zíc zắc nên đi kèm với:

• Đào tạo bài bản
• Sử dụng đúng dụng cụ và hóa chất
• Thái độ chuyên nghiệp và trách nhiệm với từng mét sàn

Khi được áp dụng đúng cách, mỗi động tác lau zíc zắc là một đóng góp trực tiếp vào việc bảo vệ bệnh nhân và nhân viên y tế khỏi nguy cơ nhiễm khuẩn. Một mặt sàn ICU được lau sạch đúng cách có thể giúp ngăn chặn nhiễm trùng nguy hiểm cho bệnh nhân đang thở máy. Một phòng mổ được lau đúng cách sẽ góp phần giữ vô khuẩn tuyệt đối cho ca phẫu thuật. Ngay cả hành lang buồng bệnh cũng tạo nên cảm giác yên tâm và tin tưởng cho thân nhân và người bệnh khi luôn sạch sẽ, an toàn.

Bằng cách tuân thủ toàn bộ hướng dẫn chi tiết trong bài viết này – hiểu lý do, nắm quy trình, tránh lỗi thường gặp – đội ngũ vệ sinh bệnh viện có thể nắm vững kỹ thuật lau zíc zắc như một công cụ chuyên nghiệp, nâng cao giá trị công việc và góp phần xây dựng một môi trường bệnh viện sạch khuẩn, an toàn, đầy tin cậy.

Hãy nhớ: Lau sàn không chỉ là công việc kỹ thuật – mà là một phần không thể thiếu trong chiến lược phòng chống lây nhiễm của bệnh viện. Mỗi đường lau chính là một hành động bảo vệ sức khỏe cộng đồng.